تقسیم بندی جدید مشترکان گاز، شاید در ظاهر یک تغییر کوچک باشد اما اجرای دقیق آن دستاوردهایی چون تشویق مردم به رعایت الگوی استاندارد مصرف، کاستن از اتلاف انرژی و حرکت به سمت ارزش آفرینی از صنعت گاز را به دنبال خواهد داشت.
اوایل آبان ماه بود که سعید توکلی مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران از اصلاح پلکان های تقسیم بندی مشترکان گاز خانگی گاز خبر داد و گفت: برای دهکهای پایین جامعه در صورت مصرف در پلکان اول، گاز بها رایگان محاسبه می شود.
وی بر این نکته تاکید داشت که با اجرای کامل این طرح که بر مهار شدت مصرف انرژی و هدایت منابع یارانه ای به سمت اقشار آسیبپذیر است، شاهد باز توزیع منطقی مصرف و کاهش ناترازی انرژی در بخش خانگی خواهیم بود.
توکلی این را هم گفت که حدود ۹۰ درصد از مشترکان کشور به هیچ وجه تحت تاثیر افزایش قیمت قرار نخواهند گرفت.
محاسبه تعرفه گاز براساس ۱۳۰۰ منطقه اقلیمی
مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران به تازگی جزئیات بیشتری از نظام تعرفه ای گاز را بیان کرده که بر اساس آن پیشتر تعرفهها بر اساس پنج اقلیم محاسبه میشد، اما اکنون این تقسیمبندی به حدود ۱۳۰۰ منطقه اقلیمی افزایش یافته تا میانگین مصرف هر شهر بهطور دقیقتر و عادلانهتر لحاظ شود؛ در این شیوه تعداد پلههای تعرفه از ۱۲ پله غیراستاندارد به چهار پله استاندارد کاهش یافته است؛ بر این اساس تنها حدود ۲ درصد از مشترکان پرمصرف مشمول افزایش میشوند.
به گفته توکلی اگر ادارات طبق الگو مصرف داشته باشند، هزینه گاز آنها براساس پله سوم محسوب میشود؛ اگر در پله اول و دوم باشند کممصرف، پله سوم بدمصرف و پله چهارم بسیار بدمصرف محسوب میشوند.
بررسی های ایرنا نشان می دهد که شیوه جدید محاسبه نرخ گاز مبتنی بر روشی بوده که در اغلب کشورهای دنیا برای محاسبه گازبهای مشترکان خانگی به کار گرفته می شود و با توجه به اینکه استاندارد مصرف هر شهر بر اساس اقلیم و شرایط همان شهر سنجیده می شود، به عدالت نزدیک تر است.مدل قبلی پلکان مصرف بازدارنده نبود
شاید سوال نخست این باشد که چرا اساساً تعداد پلکان مصرف کنندگان گاز به 4 پله کاهش یافت؛ در پاسخ باید گفت که روش قبلی ایرادهای زیادی داشت و طراحی ۱۲ پله و تقسیم بندی مشترکان در این پلکان ها اثری بر کاهش مصرف نداشت زیرا پلکان ها بسیار نزدیک هم بودند و به همین دلیل بازدارندگی بالایی نداشت و نمی توانست در مدیریت مصرف به کشور کمک کند.
از آنجا که نردیک به ۸۰ درصد مصرف گاز در بخش خانگی است، باید فاصله پله ها زیاد معنا دار باشد که با کاهش مصرف، میزان پرداختی مشترک نیز تغییر محسوسی کند.
مشکل دوم به اقلیم ها باز میگشت؛ در ایران اقلیم های متنوعی داریم و یک سرزمین چهار فصل هستیم؛ در این سال ها شاهد آن بودیم که شهرها و مناطق مختلف گلایه داشتند که چرا در یک اقلیم خاص تعریف شده اند و معتقد بودند که باید تقسیم بندی اقلیم آنها تغییر کند چون در روش قبلی ۵ اقلیم طبق الگوهای هواشناسی طراحی شده بود که هر شهر باید در یکی از این پنج اقلیم قرار می گرفت.
برای هر شهر میانگین مصرف ۵ ساله تعریف شد
در روشی که اکنون مبنای محاسبه گاز استف برای حل مشکل اول، مشترکان را در ۴ پله شامل «خوش مصرف»، «مصرف متوسط»، «پر مصرف» و «بسیار پرمصرف» تقسیم شدند و برای حل مشکل دوم از این پس به تعداد هر شهر میانگین مصرف ۵ سال گذشته آنها در نظر گرفته می شود یعنی حدود ۱۳۰۰ الگوی مصرف داریم که هر سال هم این الگو به روز رسانی می شود؛ حُسن این کار این است که رفتار مصرفی هر شهر کامل مشخص می شود و دیگر نیاز نیست که شهرها خود را با یکدیگر مقایسه کنند.
بر این اساس هر سال، شرکت گاز میانگین مصرف ۵ سال منتهی به همان سال را به تفکیک هر ماه از سال محاسبه می کند و بر اساس آن میزان مصرف هر مشترک را در چهار پلکانی که تعریف شده، قرار می دهد که از منظر کارشناسان، این کار به عدالت نزدیک تر است زیرا رفتار مصرفی هر شهر مشخص است و بر اساس آن تصمیم گیری می شود.
نکته دیگری که در روش قبلی وجود داشت، این بود که مصرف گاز در دو بازه سرد و گرم در سال تعریف شده بود و این تاریخ ثابت بود در حالی که در برخی شهرها فصول سرد زودتر شروع می شد و همین هم به مبنای مناقشه تبدیل شده بود که این مشکلات در روش جدید کاملا رفع شده است.
یعنی در این روش شرکت گاز ۲۸ میلیون مشترک خانگی، ۱۳۰۰ شهر، ۴ پله مصرف، ۱۲ ماه سال و میانگین پنج سال پایانی را در یک الگوریتم مبنای محاسبه مصرف گاز قرار داده است که با پردازش ۱.۵ میلیارد رکورد اطلاعاتی به دست آمده است.
پله های مصرف چگونه محاسبه می شود؟
در روش جدید، اول میانگین مصرف مشترکان یک شهر به تفکیک هر ماه در پنج سال منتهی به آن سال محاسبه می شود و مشترکان در پلکان های مصرف قرار می گیرند؛ مرز پلهها به صورت ماهبهماه حساب میشود. یعنی برای فروردین یک مرز پله داریم، برای اردیبهشت یک مرز، همینطور تا ۱۲ ماه. یعنی دو بازه زمانی در سال ( فصول گرم و سرد) به ۱۲ بازه زمانی تبدیل شده اند و این کار برای ۱۳۰۰ شهر، ماهبهماه و برای پنج سال گذشته همه این محاسبات انجام میشود.
با این روش تا ۵۰ درصد مصرف کنندگان گاز در هر شهر در پله اول قرار می گیرند؛ از ۵۰ تا ۷۵ درصد در پله دوم، از ۷۵ تا ۹۵ درصد در پله ۳ و بالای ۹۵ درصد در پله ۴.
برای مثال اگر شهری ۱۰۰ مشترک داشته باشد و مصرف آن شهر از صفر تا ۴۹۵ مترمکعب باشد، مرز پله اول ۳۴۵ مترمکعب خواهد بود. یعنی تمام مشترکینی که کمتر از ۳۴۵ مصرف کردهاند در پله ۱ هستند. در این مثال ۷۰ درصد مشترکین در پله ۱، ۱۸ درصد در پله ۲، ۱۰ درصد در پله ۳ و ۲ درصد در پله ۴ قرار می گیرند