نسیم خبر- معاون اداره‌کل زمین شناسی گیلان با بیان اینکه برداشت‌های بی رویه آب‌های زیر زمینی، وجود چاه‌های غیرمجاز، مهاجرت‌های بسیار زیاد به استان‌های شمالی زنگ خطری برای پدیده فرونشست در استان گیلان است، گفت: کاهش بهره‌برداری از منابع آب زیر زمینی نقش کلیدی در جلوگیری از رخداد این مخاطره زمین شناختی مخرب دارد.

محمدعلی شکری در گفت‌وگو  با بیان اینکه پدیده فرونشست شامل نشست و حرکت رو به پایین سطح زمین است که می‌تواند دارای بُردار جابجایی افقی اندک باشد، اظهار کرد: فرونشست می‌تواند در اثر پدیده‌های طبیعی زمین شناختی مانند انحلال، آب شدگی یخ‌ها و تراکم نهشته‌ها، حرکات آرام پوسته و خروج گدازه از پوسته جامد زمین و یا فعالیت‌های انسانی نظیر معدن‌کاری، حفر چاه‌ها و برداشت آب‌های زیرزمینی و یا نفت ایجاد شود.

وی با بیان اینکه پدیده فرونشست ممکن است به صورت ناگهانی و یا نشست‌های تدریجی بروز کند، افزود: کشاورزی غیراصولی، حفر چاه‌های آب متعدد، برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی و... از جمله عواملی است که این پدیده را در کشور ما تشدید کرده است.

معاون اداره‌کل زمین شناسی گیلان گفت: برداشت بی رویه آب زیرزمینی می‌تواند سبب تخلیه بیش از حد آب از لایه‌های آبخوان و کاهش فشار آب منفذی شده و تخلخل لایه‌های زمین را کاهش داده و منجر به نشست زمین شود.

این زمین شناس گفت: برخی آمارها حکایت می‌کند که ایران رتبه دوم جهان از نظر نرخ «فرونشست زمین» و رتبه سوم جهانی از نظر «وسعت مناطق تحت‌تأثیر فرونشست» را دارد.

معاون اداره‌کل زمین شناسی گیلان با اشاره به مناطق بحرانی فرونشست تصریح کرد: مناطقی که هم‌اکنون در شرایط بحرانی فرونشست قرار دارند شامل دشت کبودرآهنگ همدان، ورامین، نظرآباد، دشت تهران، دشت مشهد و نیشابور، دشت‌های استان کرمان، اصفهان و قزوین و غیره می‌شوند.

شکری بیان کرد: در سال‌های اخیر پدیده فرونشست حتی به استان‌های شمالی کشور نظیر گلستان و مازندران که میزان بارش بیشتری نسبت به بقیه استان‌ها دارا هستند، هم رسیده است.

این زمین‌شناس با بیان اینکه فرونشست زمین، پیامدهای اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی زیادی را در پی دارد و بر روی کیفیت زندگی مردم اثر منفی می‌گذارد و می‌تواند آثار زیان‌باری را در بخش‌های شهری و روستایی به بار آورد، گفت: با کاهش تخلخل و ظرفیت ذخیره سازی، حجم آب موجود برای استخراج در طول زمان کاهش می‌یابد؛ کاهش ظرفیت آبخوان‌ها، باعث ایجاد مشکل در سیستم‌های تامین

وی افزود: در اثر افت سطح آب و فرونشست سطح زمین، خلل و فرج لایه‌هایی که قبلا آبدار بودند مسدود شده و به‌صورت فشرده در می‌آیند. این امر موجب می‌شود که در طی سال‌های آتی حتی با تزریق آب و چندین برابر شدن میزان نزولات جوی، آب در لایه‌های آبدار نفوذ نکند و به‌صورت رواناب در سطح زمین جاری شود که در نهایت منجر به نابودی آبخوان‌ها خواهد شد، مناطق نزدیک به ساحل نیز در صورت مواجه با این پدیده، به زیر آب می‌روند.

معاون اداره‌کل زمین شناسی گیلان ادامه داد: فرونشست می‌تواند با اثرگذاری بر جریان آب‌های سطحی و زیرزمینی سبب تغییر کیفیت آب شود، تغییر در لایه‌های زمین شناسی بر اثر فرونشست می‌تواند سبب تغییر در مسیر جریان آب‌های زیرزمینی شود. آسیب به زیرساخت‌ها و شریان‌های حیاتی، سازه‌های مسکونی در شهرها و روستاها از دیگر آثار زیان‌بار پدیده فرونشست است.

وی در خصوص پیشگیری یا کاهش آثار فرونشست گفت: کاهش آثار زیان‌بار فرونشست و رویارویی با این پدیده مخرب، بر پایه برنامه ریزی طی سه مرحله «پیش بینی»، «تشخیص» و «پایش» استوار است که مدیریت درست منابع آب و کاهش بهره‌برداری از منابع آب زیر زمینی نقش کلیدی در جلوگیری از رخداد این مخاطره زمین شناختی مخرب دارد.

شکری اضافه کرد: فرآیند پیش بینی و تشخیص بر پایه مطالعات ژئوفیزیکی و داده‌های حاصل از لاگ چاه‌های موجود و داده‌های زمین شناسی مهندسی و ژئوتکنیکی برای پیش بینی و اندازه گیری میزان نشست خاک و تخلخل مفید و پتانسیل تراکم پذیری آن می‌باشد.

این زمین‌شناس ادامه داد: استفاده از روش‌های دورسنجی روش‌ها و تکنیک‌های جدید مانند سیستم‌های مکان‌یابی جغرافیایی پیشرفته، رادار(SAR & InSAR ) برای مکان یابی فرونشست‌ها از جمله مراحل پایش، مکان یابی و اندازه گیری میزان فرونشست هستند.

معاون اداره‌کل زمین شناسی گیلان تصریح کرد: صرفه جویی در مصرف آب به‌ویژه در بخش کشاورزی و استفاده از روش‌های نوین آبیاری، بازنگری در صدور پروانه بهره بردای از چاه‌های آب و جلوگیری از برداشت آب توسط چاه‌های غیرمجاز می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش رخداد پدیده فرونشست داشته باشد.

وی در پایان تأکید کرد: اگرچه هنوز شواهدی از رخداد پدیده فرونشست در استان گیلان مشاهده نشده است، اما برداشت‌های بی رویه آب‌های زیر زمینی، وجود چاه‌های غیرمجاز، مهاجرت‌های بسیار زیاد در سال‌های اخیر به استان‌های شمالی از جمله گیلان و همچنین نیاز روزافزون به برداشت آب‌های زیرزمینی، زنگ خطری بوده برای رخداد این پدیده مخرب در استان گیلان و هشداری بسیار جدی برای همه است.