در روزگاری نه چندان دور تالاب انزلی مامنی امن برای تخم‌ریزی و تکثیر بسیاری از ماهیان دریای خزر بود ولی امروز آنقدر عرصه برای ماهیان تنگ شده که حتی برخی از آنها نمی‌توانند از تالاب اکسیژن بگیرند.
تالاب انزلی پهنه نسبتا وسیعی در جنوب غربی سواحل دریای خزر واقع در استان گیلان است که از شمال به شهرستان بندر انزلی، از جنوب به شهرستان صومعه‌سرا، از شرق به شهرستان خمام، از جنوب شرقی به شهرستان رشت و از غرب به کپورچال و آبکنار انزلی محدود است.
در کنار جوامع بشری که در دور تا دور این تالاب زیبا از گذشته تا به امروز در خشکی شکل گرفته دنیای درون آب تالاب نیز زیبا و پر از رمز و راز است و به عنوان میزبانی مهربان با رویی گشاده مملو از انواع گونه‌های ماهیان و آبزیان، گیاهان و پرندگان بومی و مهاجری بوده و هست که در دامان امن و پر روزی این مادر مهربان طبیعت روزگار می‌گذرانند.
با توجه به منابع غذایی و محیط مناسب، تالاب انزلی محل تخم‌ریزی آبزیان و پناهگاه و مامنی دنج برای ماهیان بوده و به عنوان یک اکوسیستم کم‌نظیر از مهم‌ترین مکانهابرای تکثیر طبیعی بیشتر گونه‌های بومی و مهاجر ماهیان استخوانی دریای خزر محسوب می‌شد اما این روزها به دلیل زیاده‌خواهی نوع بشر و بی‌توجهی به حفظ سلامت این مهربان ِ سخاوتمند، دیگر حتی ماهیان نمی‌توانند در آن نفس بکشند و عرصه برایشان تنگ شده است.
رهاکرد گونه‌های ماهی با ارزش تجاری و اقتصادی در تالاب انزلی
حمیدرضا تقی نصیری، مدیر کل شیلات استان گیلان در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: بر اساس ماده ۳ قانون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبزی، یکی از وظایف و تکالیف اداره کل شیلات گیلان حفاظت از منابع آبزیان و ماهی‌دار کردن منابع آبهای داخلی و دریایی تحت حاکمیت جمهوری اسلامی ایران است از این رو و بر اساس وظایف و برنامه‌ریزی که سازمان شیلات ایران در حوزه بازسازی ذخایر دارد ما مکلف هستیم هر ساله در خصوص گونه‌هایی که ارزش تجاری و اقتصادی دارند به وظیفه خود در بحث رهاکرد عمل کنیم.
وی با اشاره به اقدامات این اداره کل در رهاکرد بچه ماهیان در تالاب انزلی افزود: این اداره کل یکی در حوزه حفظ و بازسازی گونه‌های مهاجر همچنین گونه‌های بومی تالاب انزلی و دیگری در حوزه رهاکرد کپور ماهیان پرورشی با هدف تعدیل شرایط کیفی آب تالاب فعالیت دارد.
از ۱۵۰ میلیون بچه ماهی استخوانی رهاسازی شده حدود ۴۰ درصد در تالاب انزلی رها می‌شود
تقی نصیری با بیان اینکه به طور میانگین از ۱۵۰ میلیون رهاکرد گونه‌های ماهیان استخوانی نزدیک به ۴۰ درصد در داخل تالاب و مابقی در رودخانه‌های منتهی به تالاب از شرق تا غرب استان انجام می‌شود، تصریح کرد: علاوه بر آن در حوزه رهاکرد کپورماهیان پرورشی که با هدف تعدیل شرایط کیفی آب همینطور کنترل و مبارزه بیولوژیک با رشد بی‌رویه جوامع گیاهی تالاب، هر ساله اقدام به رهاسازی کپور ماهیان پرورشی نظیر ماهی فیتوفاگ و کپور علف‌خوار می‌کنیم.
مدیرکل شیلات گیلان با تاکید بر اینکه این اقدام علاوه بر اینکه نقش مبارزه بیولوژیک و تعدیل‌کننده دارد منافع حاصل از این موضوع می‌تواند برای جوامع صیادی که در تالاب هستند اشتغال پایدار ایجاد کرده و باعث معیشت خانواده‌های روستایی در حاشیه تالاب شود، گفت: از حدود ۱۲۰ گونه آبزی شناسایی شده در دریای خزر، غیر از چند گونه؛ بیشتر گونه‌ها جزء گروه‌های مهاجر به رودخانه هستند یعنی باید در فصل تخم‌ریزی وارد آب شیرین شوند.
تقی نصیری تصریح کرد: تالاب انزلی به علت دارا بودن بار مناسب و فراوان مواد غذایی یکی از زیستگاه‌های مناسب و مامن و زایشگاه این ماهیان بود و یکی از ظرفیت‌های خوب در تکثیر طبیعی و رهاکرد بچه ماهیان محسوب می‌شد ولی طی سالهای اخیر به خاطر شرایطی که در حوزه تالاب داشتیم آمارها بیانگر کاهش صید پره‌ها در انزلی هستند و متاسفانه کاهش ضریب بازگشت طی سالیان متوالی به چشم‌می‌خورد.
تجدید نظر در مورد رهاکرد بچه ماهی؛ اگر تالاب احیا نشود
وی با اشاره به اینکه ۸۰ درصد رهاکرد از گونه ماهیان سفید است که اینگونه از نوع مهاجر بوده و قسمتی از زندگی خود را در تالاب می‌گذراند، افزود: شاید در سالیان آینده به خاطر شرایط و وضعیت تالاب در مورد رهاکردن بچه ماهی در تالاب تجدید نظر کنیم زیرا شرایط کیفی تالاب اجازه نمی‌دهد آن میزان رهاکرد در تالاب داشته باشیم و عملاً شرایط کیفی به سمت وضعیت نامناسب میباشد
مدیرکل شیلات استان گیلان با تاکید بر اینکه معضل اساسی تالاب انزلی علاوه بر رسوب و فاضلاب، رشد بی‌رویه و انفجاری گیاهان آبزی است، گفت: اگر نتوانیم این شرایط را بهبود ببخشیم در رهاکرد ماهیان متناسب با شرایط کیفی تجدید نظر می‌شود.
تقی نصیری با اشاره به اینکه این اداره کل در بخش اجرایی می‌تواند کمک‌کار سایر دستگاه‌ها برای احیای تالاب انزلی باشد، تصریح کرد: در شرایط فعلی برای مبارزه با نقش اثرات مخربی که رشد بی‌رویه گیاهان آبزی در حیات آبزیان در تالاب دارند سه روش حذف شیمیایی، حذف مکانیکی و مبارزه بیولوژیک را داریم که روش شیمیایی در اکوسیستم آبی چندان منطقی نیست در روش مکانیکی جدای از هزینه‌های بالا، امکان ورود ماشین آلات در اینگونه شرایط به سختی امکانپذیر است.
وی افزود: یکی از کم‌هزینه‌ترین راه‌ها مبارزه بیولوژیک است که در این راستا هر ساله رهاسازی بچه ماهی کپور علف‌خوار در دستور کار است که می‌تواند کم‌هزینه‌ترین روش باشد و حتی تولید جنبی در تالاب محسوب و باعث معیشت اقتصادی جامعه بهره‌بردار حاشیه تالاب می‌تواند باشد.
مدیرکل شیلات استان گیلان تصریح کرد: ماهی آمور نیز می‌تواند در این زمینه مورد توجه باشد زیرا آمور برای تولید یک کیلوگرم گوشت باید ۲۰ تا ۲۵ کیلو علوفه بخورد و در واقع این ماهی با توجه به حجم بالای استفاده و تغذیه از گیاهان آبزی نوعی گوسفند آبی محسوب می‌شود.
تحقیقات در خصوص توان اکولوژیک تالاب؛ مطالبه پژوهشی شیلات گیلان
تقی نصیری با بیان اینکه تحقیقات یکی از مطالبات پژوهشی اداره کل شیلات گیلان است و خواسته ما این است ارزیابی از توان اکولوژیک تالاب انجام شود که تالاب انزلی تا چه میزان توان رهاکرد بچه ماهی کپور علف‌خوار با هدف مبارزه بیولوژیک دارد، تاکید کرد: در حوزه محیط زیست و تحقیقات نمی‌دانیم توان اکولوژیک تالاب در بحث کپور ماهیان پرورشی به ویژه کپور ماهیان علف‌خوار تا چه میزان است.
وی با اشاره به تلف شدن تعدادی از ماهیان تالاب انزلی در ماه گذشته افزود: این اتفاق که در حوزه غرب تالاب رخ داد طبق تحقیقات صورت گرفته به علت کمبود اکسیژن آب بود و عمده ماهیان کپور علف‌خوار با وزن بالای ۱۰ کیلوگرم تلف شدند.
مزرعه قلم‌گوده از مراکز بازسازی ذخایر گونه‌های بومی تالاب انزلی
تقی نصیری با بیان اینکه یکی از وظایف اداره کل شیلات گیلان حفاظت از گونه‌های بومی داخل تالاب است، گفت: ۲۶ هکتار استخر در منطقه قلم گوده انزلی داریم که یکی از مراکز بازسازی ذخایر برای گونه‌های بومی تالاب از جمله کپور تالابی، سیم و ماهی سفید است که این مرکز به عنوان مزرعه‌ای که تمام بچه ماهی‌های تولیدی بدون دستکاری وارد تالاب می‌شود و در واقع تنها مرکزی است که در حوزه بازسازی ذخایر تالاب انزلی در استان گیلان فعالیت دارد.
مدیرکل شیلات گیلان با تاکید بر اینکه نزدیک به چهل سال از فعالیت این مزرعه می‌گذرد، گفت: مسیرهای انتقال آب آن فرسوده شده و شاهد هدر رفت آب هستیم لذا نیاز به به‌سازی زیرساخت‌های این مزرعه به ویژه در ایستگاه پمپاژ و سیستم آبرسانی آن داریم.