در سال‌های اخیر با حمایت‌های صورت گرفته از صنعت چای شاهد افزایش تمایل ایرانیان به مصرف چای داخلی هستیم، موضوعی که با احیای باغات متروک می‌تواند از خروج ۴۰۰ میلیونی ارز از کشور جلوگیری کند .
افزایش گرایش ایرانیان به مصرف چای وطنی در سال‌های اخیر، چشم‌اندازی روشن پیش روی ارتقای تولید این محصول استراتژیک و احیای باغات متروک ترسیم کرده است.
وقتی عطر بوته‌های چای که بر تن گیلان زمین، گستره‌ای سبز نقش زده به آرامش آدم‌ها و هُرم دلپذیر برآمده از استکان‌ها و فنجان‌های چای پیوند می‌خورد، می‌توان به رونق صنعت چای در کشور امیدوار بود. سال‌ها است که تنهایی و هم‌نشینی‌ها، اندوه و شادی ایرانیان با طعم چای درهم‌آمیخته و بی‌تردید گام برداشتن به سمت خودکفایی در این محصول راهبردی، وظیفه‌ای است که نمی‌شود بر آن چشم بست.
مدت‌ها حکایت افول ستاره چای ایرانی با رنج چای‌کاران، متروک ماندن باغ‌ها، پر شدن بازار از قوطی‌ها و جعبه‌های رنگارنگ چای خارجی روایت‌شده است، اما در چند سال اخیر تلاش شد چای ایرانی به جایگاه اصلی خویش بازگردد. اکنون هرچند بخشی از این مسیر پیموده شده اما دستیابی به این هدف آسان نیست و همچنان نیازمند عزم و اراده جدی و تلاش بسیار است.
بر اساس آمار حدود ۵۰۰ هزار نفر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در صنعت چای کشور مشغول به فعالیت هستند. بی‌تردید رونق این صنعت در کشور به ایجاد فرصت‌های شغلی متعدد به‌ویژه در استان‌های گیلان و مازندران، کاهش خروج ارز از کشور و ممانعت از تغییر کاربری اراضی زیر کشت چای خواهد انجامید.
ضرورت افزایش کیفیت چای
مشاور فنی صندوق چای کشور از افزایش گرایش ایرانیان به مصرف چای داخلی و موفقیت اکثر کارخانه‌داران در فروش چای تولیدی خویش در ۴ سال اخیر خبر داده و اظهار می‌کند: برای افزایش رغبت ایرانیان به مصرف چای داخلی باید کیفی سازی در کارخانجات صورت بگیرد. درواقع برای تولید چای کیفی ابتدا باید ماده اولیه خوبی داشته باشیم و این با اجرای عملیات بهزراعی که دربرگیرنده مواردی چون هرس مناسب، اصلاح باغات، مبارزه با آفات، آماده‌سازی زمین و مکانیزاسیون است، میسر می‌شود اما این ۵۰ درصد از موضوع را شامل می‌شود و در مرحله بعد باید به بهبود فرآوری در کارخانه چای توجه کرد.
سید عبدالله میرحسینی مقدم با اشاره به اینکه در کارخانه‌هایی که دارای برند هستند، کارشناس چای‌ساز بر همه مراحل تبدیل برگ سبز چای باکیفیت به چای خشک نظارت دارد، می‌افزاید: باید توجه داشت که وجود یک کارشناس خبره در کارخانه‌های چای ضرورت دارد، چراکه ممکن است برگ سبز درجه‌یک هم به کارخانه تحویل دهیم ولی در چای سازی موفق نباشیم؛ از سوی دیگر ممکن است برگ سبز مقداری ضعیف باشد اما می‌توان با تلاش یک کارشناس توانمند و به‌کارگیری بهترین روش‌ها، چای خشک مناسبی تهیه کرد.
وی به بازارپسند بودن چای ایرانی در کشورهای اروپایی اشاره کرد و ادامه می‌دهد: هم‌اکنون ۳۰ تا ۴۰ درصد از بیش از ۱۶۰ کارخانه که مشغول به فعالیت هستند دارای چای کیفی به معنای واقعی هستند البته بقیه کارخانه‌ها هم تولیداتشان به‌گونه‌ای است که محصولشان به فروش می‌رسد اما این محصول تولیدی طوری نیست که در سبد خانوارهای ایرانی قرار گیرد.
استاندارد سازی کارخانجات
این محقق بر اهمیت استانداردسازی کارخانجات چای تأکید کرده و بیان می‌کند: هم‌اکنون حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد کارخانجات ما به تولید چای استاندارد می‌پردازند اما این عدد باید در دو سال آینده به بیش از ۷۵ درصد برسد تا دغدغه‌ای برای فروش چای خشک ایرانی وجود نداشته باشد.
ضرورت توجه به نرخ تعرفه واردات
مدیرعامل اتحادیه چای‌کاران شمال کشور اظهار می‌کند: خوشبختانه نرخ خرید تضمینی چای و وضعیت خریدوفروش آن با توجه به شرایط موجود در بازار مناسب است و اگر نرخ تعرفه واردات نیز کنترل شود می‌توانیم شاهد تحقق «جهش تولید» در این حوزه باشیم و لازم است وزارت صمت به این موضوع بیش‌ازپیش توجه نشان دهد.
مازیار جعفری با بیان اینکه در صورت تقویت تولید چای داخل می‌توانیم ۴۵ تا ۵۰ درصد به خودکفایی برسیم، می‌گوید: مطالبات چای‌کاران تقریباً به‌موقع پرداخت می‌شود و نرخ خرید تضمینی نیز هرچند انتظار می‌رفت بیشتر افزایش یابد اما با همین نرخ ۴,۶۰۰ تومان برای هر کیلو برگ چای سبز درجه‌یک و نرخ ۳,۳۰۰ تومان برای هر کیلو برگ درجه ۲ رضایت حداقلی کشاورز به وجود آمده و برای ادامه فعالیت ایجاد انگیزه می‌کند.
سالانه ۱۰۰ هزار تن چای در ایران مصرف می‌شود
رئیس سازمان چای کشور مهر با اشاره به مصرف سالانه حدود ۹۰ تا ۱۰۰ هزار تن چای در کشور، اظهار می‌کند: با توجه به شرایط فعلی، تولید چای در ایران حدوداً بین ۲۸ تا ۳۰ هزار تن در سال است، بنابراین نیازمند واردات حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار تن چای خارجی هستیم.
حبیب جهانسار با بیان اینکه با توجه به میزان مصرف نمی‌توان گفت که گرایش مردم ایران به چای خارجی زیاد است، می‌افزاید: اگر بتوانیم ظرفیت تولید چای باکیفیت مطلوب را افزایش دهیم، گرایش مصرف‌کننده به چای ایرانی که سالم، طبیعی و عاری از سموم شیمیایی است بیشتر خواهد شد که افزایش خوداتکایی و کاهش خروج ارز را به همراه خواهد داشت.
جهانساز با اشاره به اینکه هرساله به‌صورت میانگین ۵۵ هزار تن چای وارد کشور می‌شود اما اوایل سال گذشته با توجه به اختصاص ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی و کاهش تعرفه واردات به ۵ درصد، مقدار واردات به ۷۵ هزار تن رسید، ادامه می‌دهد: با لحاظ ذخیره استراتژیک که حداکثر ۱۰ هزار تن بالاتر از مقدار مصرف کشور است، میزان واردات در سال جاری افزایش داشته و با احتساب هر کیلو چای بنا به اظهار واردکنندگان در گمرک که ۴ تا ۵ دلار است شاهد خروج حداقل ۴۰۰ میلیون دلار ارز از کشور هستیم.
احیای باغات متروک ضروری است
جهانساز در ادامه با بیان اینکه سطح کنونی اراضی چای کشور در دو استان گیلان و مازندران بیش از ۲۸ هزار و ۲۱۰ هکتار است، می‌افزاید: حدود ۲۷ هزار هکتار از این مساحت در گیلان وجود دارد.
وی با اشاره به موضوع احیای باغات چای می‌گوید: سازمان چای برای احیای باغ‌های رهاشده ضمن تهیه یک برنامه جامع در راستای احیا و جوان‌سازی باغات از طریق صندوق حمایت از توسعه صنعت چای، تسهیلات ارزان‌قیمتی در اختیار چای‌کاران متقاضی قرار داده تا با نظارت این سازمان نسبت به بهسازی باغات خود اقدام کنند.
رئیس سازمان چای کشور ادامه می‌دهد: برای احیای باغات رهاشده در سال گذشته ۱۵۰ میلیون ریال به ازای هر هکتار، تسهیلات با کارمزد اندک به چای‌کاران پرداخت شد که البته در سال‌های قبل هم این وام به‌تناسب هزینه عملیات به‌باغی به چای‌کاران اعطاشده و در همین راستا از سال ۹۳ تاکنون حدود ۵ هزار هکتار باغ به چرخه تولید بازگشته است.
وی در ادامه با اشاره به طرح‌های به اتمام رسیده، در دست اجرا و در دست بررسی برای انجام عملیات بهزراعی در باغات و همچنین تجهیز ماشین‌آلات کارخانه‌ها چای از طریق تسهیلات کم‌بهره و بعضاً بی‌بهره، اظهار می‌کند: در سالی که مزین به نام «جهش تولید» است، سازمان چای به دنبال ارتقای کمی و کیفی محصول چای بوده و پیش‌بینی می‌کند با توجه به پتانسیل‌های موجود در عرصه چای هرساله اقدامات مؤثر در راستای افزایش تولید صورت گیرد و با رونق کشت چای زمینه‌های لازم برای ثبات و افزایش اشتغال در این حوزه ایجاد کند.
چای، ظرفیت ارزشمند گیلان
چی نشان از مقرون‌به‌صرفه نبودن این حرفه داشت؛ اما در سال‌های اخیر تلاش برای رونق باغ‌های چای و افزایش مصرف چای داخلی نویدبخش افقی نو در صنعت چای کشور است.
چای‌کاری ظرفیتی ارزشمند در حوزه کشاورزی گیلان به شمار می‌آید و ارمغان توجه بیشتر به این ظرفیت، رونق بخشیدن به اقتصاد منطقه و کشور است.
واقعیت این است که ارتقای صنعت چای و دستیابی به خودکفایی در این عرصه نیازمند حمایت جدی از فعالان حوزه چای داخلی و کنترل مطلوب واردات چای به نفع تولیدکننده داخلی و جلب رضایت مصرف‌کننده ایرانی است و این تنها در سایه همت و تلاش همه متولیان ذی‌ربط محقق خواهد شد.